2015-05-11

EBLIDA–NAPLE Conference 2015 (Μέρος 1ο)

Κάθε ταξίδι είναι και μια ξεχωριστή εμπειρία καθώς καμία στιγμή δεν επαναλαμβάνεται. Όταν το ταξίδι είναι επαγγελματικό και μάλιστα πρόκειται για συνέδριο, τότε οι εμπειρίες εκτός από ψυχαγωγικές μπορούν να αποδειχθούν και εξαιρετικά διδακτικές. Στον τίτλο αναφέρω πως είναι το 1ο κείμενο σχετικά με το φετινό 23ο Συνέδριο EBLIDA – NAPLE που πραγματοποιήθηκε στη Ρίγα (Λετονία). Δεν ξέρω τι αριθμό θα έχει το τελευταίο μέρος, υπάρχει όμως μια σειρά θεμάτων που θα ήθελα να θίξω περισσότερο διότι πιστεύω ότι κάθε διεθνής εμπειρία είναι καλό να οδηγεί σε μια γόνιμη συζήτηση και εντός συνόρων. Εξ’ άλλου, όταν συμμετέχεις σε ένα τέτοιο γεγονός με κάποιο θεσμικό ρόλο, στην περίπτωσή μου ως εκπρόσωπος της ΕΕΒΕΠ (και κατ’ επέκταση ως εθνικός εκπρόσωπος) στο NAPLE, νομίζω πως επιβάλλεται να κοινοποιείς την εμπειρία και πολύ περισσότερο να ανοίγεις τη συζήτηση προκειμένου και να βλέπουμε τι συμβαίνει εκτός συνόρων αλλά και να συζητάμε πώς μπορούμε να υιοθετήσουμε τις καλές πρακτικές και να τις ενσωματώσουμε στην τοπική πραγματικότητα.
Επειδή ο πρόλογός μου είναι ήδη μακρύς, προχωρώ αμέσως σε ένα από τα θέματα που αναπόφευκτα ήρθαν στο μυαλό μου στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού.

Οι αριθμοί

Οι αριθμοί από μόνοι τους μπορούν να είναι είτε εξαιρετικά αποκαλυπτικοί είτε εξαιρετικά παραπλανητικοί. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι ενδεικτικοί. Ενδεικτικοί της ακρίβειας και της συνέπειας ή του αντιθέτου. Μπορούν να αναδείξουν ένα έργο ή να το ακυρώσουν. Δείκτες αξιολόγησης, ποσοτικής ή και ποιοτικής, ανάλογα με το τι δείχνουν, επιχειρηματολογούν υπέρ ή κατά του έργου, του ατόμου, του φορέα, της χώρας. Τι μπορεί να υποδεικνύει, όμως, η απουσία τους;
Ήδη από την Γενική Συνέλευση του NAPLE Forum στην Αθήνα τον Μάιο του 2014, είχε συζητηθεί πόσο σημαντική είναι η καταγραφή των αριθμών. Τότε, ελήφθη η απόφαση κάθε χώρα να στέλνει κάθε χρόνο τους δικούς “αριθμούς” γύρω από τις λαϊκές της βιβλιοθήκες. Το αποτέλεσμα βρίσκεται εδώ και είναι με μια ματιά ενδεικτικό, κατά τη γνώμη μου.
Εύκολα παρατηρεί κανείς πως δε συνεισφέρουν στην πλατφόρμα όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Εξίσου εύκολα, παρατηρεί πως ανάμεσα σ’ αυτές που δεν στέλνουν στοιχεία είναι και η Ελλάδα. Και μιας και πρόκειται για ένα αποτέλεσμα για το οποίο είμαι προσωπικά υπεύθυνη, θεωρώ επιβεβλημένο να θέσω τα πράγματα στη σωστή τους βάση.
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης που συμμετέχουν στο NAPLE Forum (υπενθυμίζω πως NAPLE σημαίνει National Authorities on Public Libraries in Europe – Εθνικές Αρχές Λαϊκών Βιβλιοθηκών στην Ευρώπη, σε ελεύθερη μετάφραση), με εξαίρεση την Ελλάδα και τη Γερμανία, η Εθνική Αρχή που εκπροσωπεί τις Λαϊκές Βιβλιοθήκες είναι κάποιο υπουργείο, κατά κανόνα το Παιδείας. Στις περιπτώσεις της Ελλάδας και της Γερμανίας, εκπρόσωποι είναι οι Εθνικές Ενώσεις (Βιβλιοθηκονόμων και Βιβλιοθηκών αντίστοιχα). Δεν έχω τα στοιχεία που απαιτούνται προκειμένου να αιτιολογήσω την απουσία δεδομένων για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Δεν αποτελεί και προτεραιότητά μου, εξ’ άλλου. Προτεραιότητά μου είναι οι ελληνικές λαϊκές βιβλιοθήκες. Και έρχομαι να ρωτήσω: πού μπορεί να βρει κανείς τα δεδομένα αυτά;
Η πρώτη λογική απάντηση θα ήταν στην Ελληνική Στατιστική Αρχή. Ναι, όντως. Μόνο που εκεί τα τελευταία επεξεργασμένα δεδομένα είναι του 2012 και δεν απαντούν σε όλες τις ερωτήσεις που απαιτούνται στην πλατφόρμα του NAPLE. Στη συνέχεια, σκέφτομαι την ίδια την ΕΕΒΕΠ. Εξίσου λογική σκέψη, παρά το γεγονός ότι γνωρίζω εκ προοιμίου πως, σε αντίθεση με την αντίστοιχη γερμανική, η δική μας Ένωση δεν απασχολεί μόνιμο προσωπικό και άρα όλα όσα συμβαίνουν είναι αποτέλεσμα της εθελοντικής εργασίας συγκεκριμένων ανθρώπων, των μελών της. Αφ’ εταίρου, μέλη της είναι οι βιβλιοθηκονόμοι και όχι οι βιβλιοθήκες όπως σε άλλες χώρες. Αυτό σημαίνει πως, στην πραγματικότητα, η πρόσβαση στα δεδομένα που αφορούν τις βιβλιοθήκες είναι ακόμη πιο δύσκολη, ιδίως για τις περιπτώσεις που σε αυτές δεν εργάζονται βιβλιοθηκονόμοι. Και πάμε στις βιβλιοθήκες ως υπηρεσίες. Το να εντοπίσει κανείς επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία των βιβλιοθηκών στο διαδίκτυο είναι η εξαίρεση ενός κανόνα. Όταν υπάρχουν ακόμα βιβλιοθήκες που δε διαθέτουν e-mail, φοβάμαι πως είναι ασφαλές να συμπεράνουμε ότι, εφόσον ο εντοπισμός των στοιχείων επικοινωνίας είναι δύσκολος, η ανάκτηση στατιστικών δεδομένων ίσως να είναι ακατόρθωτη. Με δεδομένο, μάλιστα, πως η πλειοψηφία (αν δεν κάνω λάθος) των λαϊκών βιβλιοθηκών χρησιμοποιούν ένα ILS που παρέχει το υποσύστημα στατιστικών με επιπλέον χρέωση και άρα δεν γνωρίζω πόσες από τις βιβλιοθήκες το έχουν αποκτήσει, η εξαγωγή των στατιστικών γίνεται ακόμη πιο σύνθετη.
Η τελευταία παράμετρος που περνάει απ’ το μυαλό μου αλλά δε θέλω να πιστέψω, είναι η εκδοχή του να υπάρχουν βιβλιοθήκες που δεν κρατούν στατιστικά. Θα μου έκανε εντύπωση για βιβλιοθήκες που έχουν έντονη παρουσία στα βιβλιοθηκονομικά πράγματα της χώρας να διαπιστώσω πως δεν έχουν στατιστικά, καθώς η αριθμητική και γραφική αποτύπωση είναι εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια όποιου δουλεύει. Αντιθέτως, δε θα εντυπωσιαζόμουν με τη διαπίστωση ότι στις περιπτώσεις που οι βιβλιοθήκες λειτουργούν με αποκλειστικά μη ειδικευμένο προσωπικό, πράγμα όχι σπάνιο στη χώρα μας, δεν διαθέτουν στατιστικά στοιχεία. Το να ισχύει, όμως, κάτι τέτοιο, αυτόματα ορίζει το πρόβλημα ως συστημικό. Αδυνατώ να πιστέψω ότι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου, μια υπηρεσία, ανεξαρτήτως από πού προέρχεται η χρηματοδότησή της, θα συνέχιζε να λειτουργεί χωρίς να παρουσιάζει στοιχεία που να τεκμηριώνουν την αποδοτικότητά της. Ελπίζω να οφείλεται στη δική μου άγνοια των διοικητικών διαδικασιών (ομολογώ ότι βιβλιοθηκονομικά φροντίζω πάντα να ενημερώνομαι αλλά στις τελευταίες δεν έχω μεγάλη εμπειρία) και να μην αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, αλλά ακόμη και στα στατιστικά βιβλιοθηκών που έχω δει, δεν έχω εντοπίσει ποτέ αντιστοίχιση των υπηρεσιών σε οικονομικό αντίκρυσμα. Στις παρουσιάσεις των Ευρωπαίων συναδέλφων ήταν κοινό στοιχείο η αναφορά στο πόσα ευρώ ανά κάτοικο ή ανά χρήστη δαπανώνται από τις βιβλιοθήκες. Στην Ελλάδα δεν το έχω δει ποτέ. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε τα αντίστοιχα δεδομένα. Επίσης θα ήταν εξαιρετικό όπλο στα χέρια μας όταν διεκδικούμε χρηματοδότηση. Ευτυχώς ή δυστυχώς οι πολιτικοί ή υπηρεσιακοί παράγοντες, καταλαβαίνουν πολύ πιο εύκολα τα οικονομικά δεδομένα από οτιδήποτε άλλο.

Επειδή έχω ήδη αρχίσει να βάζω πολλά δεδομένα στο τραπέζι, μάλλον πρέπει να βάλω μια άνω τελεία και να συνεχίσω σε επόμενο κείμενο. Ο στόχος μου, άλλωστε, σε αυτή τη φάση, είναι ο προβληματισμός, η κινητοποίηση και η παραίνεση να αντιμετωπίζουμε τα νούμερα ως κάτι θεμελιώδες. Δεν είναι δίκαιο να μας αντιμετωπίζουν ως αριθμούς. Αλλά ας θυμόμαστε πάντα ότι οι αριθμοί είναι ένα κομμάτι, η ερμηνεία τους, όμως, είναι αυτή που θα κάνει τη διαφορά.

Δεν υπάρχουν σχόλια: