Στήλη “Η Δουλειά μου” στο ΒΗΜagazino

Όσοι είστε πιστοί στο blog μου, είχατε δει την πρόσκληση που είχα απευθύνει για να ψηφίσετε το άρθρο μου στο BHMagazino για το επετειακό τεύχος της 17ης Οκτωβρίου 2010. Μπορεί το άρθρο να μη δημοσιεύθηκε αλλά δεν ήταν αυτός ο αυτοσκοπός μου. Ο λόγος που έγραψα το συγκεκριμένο άρθρο (όχι η καλύτερη δουλειά μου, ομολογώ) ήταν το να κάνω τους συντάκτες του περιοδικού να ανακαλύψουν… την ύπαρξή μας. Και απ’ ό,τι φάνηκε αυτή την Κυριακή, 21/11/2010, μας ανακάλυψαν. Ήταν μεγάλη η χαρά μου να δω στα περιεχόμενα του περιοδικού στην προαναφερθείσα στήλη τη φράση “αναζητεί τα μυστικά της βιβλιοθηκονόμου”.

Δυστυχώς τη χαρά μου διαδέχθηκε απογοήτευση, πικρία και κάποιος φόβος. Σε αυτό το σημείο αλλάζω το αρχικό κείμενο της ανάρτησης και όλα όσα επηρεάζονται από αυτό. Θα αναφέρω αποσπάσματα του άρθρου με την άδεια του συντάκτη κ. Θεοδωρόπουλου. Θα πω απλά τι αντιλαμβάνομαι ως αναγνώστης του άρθρου και γιατί διαφωνώ κάθετα με την άποψη και την οπτική του πράγματος.

Αυτά που αποκομίζω είναι τα εξής (το μοντέλο που θα ακολουθήσω σ’ αυτή την ανάρτηση είναι να καταγράφω την κάθε παράγραφο και να αναφέρομαι στο τι κατάλαβα από αυτή και πού έγκειται η διαφωνία μου).

"Πριν από λίγο καιρό μού έστειλαν ένα δέμα. Ένα βιβλίο που είχε δανειστεί κάποιος πριν από δέκα χρόνια από τη βιβλιοθήκη, ταξίδεψε μαζί του σε μια άλλη πόλη και μετά τον θάνατό του οι συγγενείς του το βρήκαν και αποφάσισαν να το επιστρέψουν με ένα απολογητικό σημείωμα. Ήταν μία από τις πιο περίεργες και όμορφες ιστορίες που μπορεί να ζήσει ένας βιβλιοθηκονόμος δανειστικής βιβλιοθήκης."
Δε θα σχολιάσω την ιστορία, καθώς δεν είναι δικό μου θέμα (και κανενός άλλου, νομίζω) να κρίνει την αξιολόγηση που κάνει κάποιος για τις ίδιες του τις εμπειρίες.

"Όταν ξεκίνησα τη δουλειά, το 1983, δεν ήθελα να ασχοληθώ με το επάγγελμα. Είχα περάσει στη σχολή, αλλά και στο δικό μου μυαλό ο βιβλιοθηκονόμος ήταν συνδεδεμένος με τον αποθηκάριο: Μια δουλειά που γίνεται σε σκοτεινές βιβλιοθήκες ή σε υπόγεια ανάμεσα στη σκόνη. Ένας βιβλιοπόντικας. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική."
Οι βιβλιοθηκονόμοι δεν είναι βιβλιοπόντικες, όπως νομίζουν οι πολλοί. Τι είναι όμως; Αυτό είναι κάτι που ο ανυποψίαστος αναγνώστης δε θα μάθει σ’ αυτό το άρθρο.

"Υπάρχουν ημέρες που εδώ, στη βιβλιοθήκη Καλλιθέας, δεν έρχεται ούτε ένας άνθρωπος. Υπάρχουν και άλλες που έρχονται περίπου 20. Ο κόσμος νομίζω ότι εξακολουθεί να διαβάζει, αλλά όσο περνάει ο καιρός το κάνει με άλλον τρόπο."
Σε μια εποχή που η Τρόικα, το μνημόνιο, ο “Καλλικράτης” και δεν ξέρω ποιος άλλος, απαιτούν τη μείωση του δημοσίου τομέα, δεν νομίζω ότι αρμόζει να εμφανίζονται ισχυρισμοί πως μια δημοτική βιβλιοθήκη εξυπηρετεί 0 – 20 άτομα τη μέρα. Ακόμα και αν αυτή είναι η περίπτωση μίας βιβλιοθήκης, δε σημαίνει πως είναι για όλες. Και ακόμα κι αν μία βιβλιοθήκη έχει αποτύχει να προσελκύσει το κοινό της, αυτό δεν το κάνει κανόνα για όλες.

"Ένας βιβλιοθηκονόμος δεν τοποθετεί μόνο τα βιβλία στα ράφια, δεν προσπαθεί μόνο να προτείνει βιβλία - χωρίς να επιβάλλει την προσωπική του άποψη - , αλλά έχει το προνόμιο να παρατηρεί από απόσταση ασφαλείας όμορφες ιστορίες: Αρκετούς μετανάστες που έρχονται στη βιβλιοθήκη και ηρεμούν. Εδώ δεν θα έχουν τον φόβο της Αστυνομίας και της πράσινης κάρτας. Γυναίκες που συχνάζουν εδώ και περιφέρονται στους διαδρόμους για ώρες, ψάχνοντας όχι μόνο για βιβλίο αλλά και για ηρεμία. Κοινωνικές επαφές μοναχικών ανθρώπων, που στον έξω κόσμο δεν θα γίνονταν. "
Στην ίδια παράγραφο, θεωρώ πως η απόπειρα να προβληθεί το πρόσωπο ανεκτικότητας της βιβλιοθήκης σε κοινωνικές ομάδες που δυσκολεύονται να γίνουν αποδεκτές αλλού, γίνεται με ένα τρόπο προσβλητικό τόσο για το κοινό στο οποίο γίνεται η αναφορά όσο και για την ίδια τη βιβλιοθήκη. Κατ’ εμέ, η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή για όλους και σε όλους. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται και στην ανάρτηση στο blog της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κερατσινίου για την Παγκόσμια Ημέρα Ανεκτικότητας, “οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι (και πιστεύουμε πως είναι) φορείς πολιτισμού, όπου ακόμα και ο όρος "ανεκτικότητα" θεωρείται άτοπος, καθώς είναι ανοιχτές σε όλους, χωρίς κοινωνικο-οικονομικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς ή άλλους περιορισμούς και κριτήρια”. Αντίθετα, αυτό που αντιλαμβάνομαι από το σχετικό κείμενο στο ΒΗΜagazino, είναι πως οι βιβλιοθήκες παρέχουν άσυλο σε παράνομους μετανάστες, νοικοκυρές σε απόγνωση και παιδιά που την επισκέπτονται γιατί θέλουν να μπουν στο internet κι όχι γιατί έχουν ανάγκη τις υπηρεσίες πληροφόρησης που αυτή παρέχει. Είμαι κι εγώ υπάλληλος σε δημοτική βιβλιοθήκη. Και ξέρω πως κάνω πολύ περισσότερες από 0 συναλλαγές καθημερινά.

"Και παιδιά που έρχονται σε επαφή με υπολογιστές, γιατί στο σπίτι τους δεν έχουν."
Και, πάλι εκφράζοντας προσωπική άποψη, ο ρόλος ύπαρξης υπολογιστών σε μια βιβλιοθήκη - και δη δημοτική – είναι να προωθήσει την τεχνολογική και πληροφοριακή παιδεία στη νέα γενιά, εκπαιδεύοντας το κοινό της στη χρήση των νέων τεχνολογιών και διευκολύνοντας το μέλλον αυτών των παιδιών, πολλά από τα οποία θα βρεθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανίκανα να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις μιας εργασίας ή μιας έρευνας. Θεωρώ αυτονόητο τον ρόλο που θα έπρεπε να διαδραματίζουν οι βιβλιοθήκες στη μείωση του ποσοστού της τάξης του 62% των Ελλήνων που δεν χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25 στο 40% (Eurostat, 2008).

"Οικονομικά προβλήματα υπάρχουν. Ως πρόεδρος των βιβλιοθηκονόμων αντιμετωπίζουμε διαρκώς απολύσεις συναδέλφων, έλλειψη προσωπικού και οικονομικά προβλήματα. Ενοχλητικό, αλλά λογικό." 
Τα οικονομικά προβλήματα των βιβλιοθηκών, η έλλειψη προσωπικού και οι απολύσεις δικαιούνται κάτι περισσότερο από μια αναφορά 5 γραμμών της μίας στήλης και σίγουρα είναι κάτι περισσότερο από απλά “ενοχλητικό”. Όσο για το “λογικό”, νομίζω ότι είναι έτσι μόνο αν ενταχθεί στη λογική του παραλόγου που διέπει την ελληνική πραγματικότητα. Μια λογική που δεν υποστηρίζει την ένταξη των βιβλιοθηκών στην εκπαιδευτική διαδικασία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης. Μία λογική, που Δ-Υ-Σ-Τ-Υ-Χ-Ω-Σ δεν πρόκειται να αλλάξει όσο οι ίδιοι οι βιβλιοθηκονόμοι δεν έχουμε απόλυτη κατανόηση του ρόλου μας.

"Όλοι νομίζουν ότι η Wikipedia κάνει καλύτερη δουλειά από εμάς. Ασφαλώς και κάνουν λάθος."
Η σύγκριση του ρόλου του βιβλιοθηκονόμου με την Wikipedia είναι εντελώς άτοπη και με τον τρόπο που γίνεται δεν οδηγεί σε κανένα συμπέρασμα. Θα συγκρινόταν ποτέ ο ρόλος του βιβλιοθηκονόμου με την Εγκυκλοπαίδεια Britannica; Όχι. Τότε γιατί να συγκριθεί με την Wikipedia; Η Wikipedia είναι μία ακόμα πηγή πληροφόρησης και τίποτε παραπάνω. Το μόνο που εισπράττω από το σχετικό σχόλιο είναι πως η δήλωση κρύβει ενδοιασμούς για την εκμετάλλευση των εργαλείων που παρέχει η τεχνολογία και επί προκειμένω το Web2. Θα περίμενα από την πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης να είναι πιο σαφής όταν καλείται να περιγράψει το αντικείμενο του κλάδου ώστε να γίνεται κατανοητό και στους μη σχετικούς με τον κλάδο.

Επίσης, θα ήλπιζα πως έχει επίγνωση του ρόλου της, καθώς θεωρώ φάουλ το χαρακτηρισμό “πρόεδρος των βιβλιοθηκονόμων” και όχι “πρόεδρος της Ένωσης” ιδίως απ’ τη στιγμή που στην Ένωση έχουν αφ’ ενός συμπεριληφθεί όλοι οι επιστήμονες της πληροφόρησης, αφ’ εταίρου η Ένωση δεν έχει καταφέρει να πείσει όλους τους επιστήμονες των επιμέρους κλάδων να γίνουν μέλη της.

"Αρκετός κόσμος δανείζεται βιβλία και δεν τα επιστρέφει ποτέ. Στην αρχή τον φοβίζαμε με επιστολές που ανέφεραν νόμους και επιπτώσεις. Το σταματήσαμε πια, δεν υπάρχει λόγος. Δεν είναι κακό να κλαπεί ένα βιβλίο, το κακό είναι να μείνει σκονισμένο για πάντα σε ένα ράφι."
Last but not least, όπως θα έλεγαν και οι φίλοι μας οι αγγλοσάξωνες, τ’ ότι προβλέπουμε στο πλαίσιο διαχείρισης της συλλογής πως είναι πιθανό να χάσουμε κάποια βιβλία, γιατί δε θα επιστραφούν ή γιατί θα κλαπούν, και τ’ ότι είναι καλύτερο να κλαπούν απ’ το να σκονίζονται, δεν είναι μια πολιτική που αρμόζει να κοινοποιείται σε πληθυσμό αντίστοιχο με αυτό του αναγνωστικού κοινού του ΒΗΜagazino. Συμφωνώ ότι δεν μπορείς να πιέσεις κάποιον να επιστρέψει ένα βιβλίο μετά από κάποιες προσπάθειες. Αλλά το να πάψεις να προσπαθείς; Πόσος καιρός θα περνούσε πριν αδειάσουν τα ράφια μας;

Όπως είπα στην αρχή, εγώ ένιωσα φόβο, απογοήτευση και πικρία (όχι απαραιτήτως με αυτή τη σειρά). Και ομολογώ, ότι δε μου αρέσει καθόλου η ιδέα να διαβάζω πως η πρόεδρος της επαγγελματικής Ένωσης στην οποία ανήκω, δεν ανήκει στον κλάδο από προσωπική της επιλογή. Και σίγουρα δε θα ήθελα να διακινδυνεύσω οι εκτός κλάδου αναγνώστες του άρθρου να πιστέψουν πως αυτός είναι ο κανόνας για όλους τους επιστήμονες και επαγγελματίες του κλάδου.

Θα ήθελα να ξέρω αν είμαι μόνο εγώ που ένιωσα έτσι, οπότε περιμένω με αγωνία τα σχόλιά σας.